SOC TRANG - Cochinchina

Hits: 507

MARCEL BERNANOISE1

I. Erdnîgariya fîzîkî

     Parêzgeh perçek ji çolê berbiçav e ku Cochin-Lowerîn-Parzûnî vedike. Erd zeviyê yekalî ye û erdê herî bilind bi qasî 2 metreyan ji binê deryayê maye. Ji aliyekî din ve, gelek dergeh hene, nemaze li dû dunên li ser Deryaya Rojhilat, û li rojava, li ser sînorên Rachgia [Rạch Giá] û Cantho [Cần Thơ], li ku binê erdê di binê asta deryayê de ye. Di demsala baranê de, navenda navçeyê lehî ye. Xwezî, ev yekdestiya yekalî li vir û li wir bi "ekranên" verastkirî yên ku ji hêla giyana ku li giongsê mezin dibin, ava dibin, têne şikilandin, giravên kevir ên dunyayên kevnare hinekî li jor ên çemên dorpêçkirî, bi darên mezin û bamboo hatine xemilandin. Van giongikan ji bo xwedîkirinê têne bikar anîn. Kevî alluvial e. Li her deverê darên Argil hene (herrî) Bi sand û slimê ve çend heb kîtekên axê vegirtî tête hev. Li ser vê axa yekdengî û nîgaşî, nexşeyên avî rastî depresiyonê di axê de tê, ku di nav wan de baran bariyan dibare û di tewra nizm de kom dibe; Li tirên berfê, ew diherikî ber peravan û çêdikin ku erdê bê arîkar ji şêniyan re.

KANAL

     Rêveberî destêwerdana kanalên ku herêmên ku tê re derbas dibin, dişoxilîne û bi vî rengî li herêmên têkçûyî, bêhişmend, mêşhingiv, li navçeyên zexm û berbiçav vediguheze. Dewlemendiya parêzgehê di van 20 salên dawîn de, ji ber girîngiya xebata neteweyî ya kanalan, gelek zêde bûye. Ji ber geşedana vê torê ya rêyan, seyrûsefer pir zêde bûye. Cano û sampansên ku rêgezên seretayî yên ragihandinê ne, hê bêtir bûne wesayîtên zirxî. Di sala 1920-an de li parêzgehê 54 otomobîl hebûn, naha 112 heb in û evana bi berdewamî zêde dibin. Ji bilî van rêyan, di navbêna parêzgehê de ji hêla ragihandina avê ve jî hene Saygonê [Sài Gòn] û Kamboçya. Ez hefteyek şîret dikim ku di navbeynê karûbarê "Messages fluviales" de heye Saygonê [Sài Gòn] û Dai Ngai [Ãi Ngãi], bang li mytho [Mỹ Tho], Vinhlong [Vĩnh Dirêj], adîl [Sa ]éc], Chaudoc [Châu Đốc], Longxuyen [Long Xuyên] û Cantho [Cần Thơ]. Di heman demê de ji bo rêwiyan û tiştan ji bo rêwiyan û tiştan xizmetek lîsansên Chineseînî jî heye:

  1. Soctang [Sóc Trăng] ku Rachgia [Rạch Giá];
  2. Soctang [Sóc Trăng] ku Phom Penh [Pnôm Pênh], gazî li Cantho [Cần Thơ] û Chaudoc [Châu Đốc].

II. Erdnîgariya îdarî

     Parêzgeh ji hêla yekîneyek ve tê rêvebirin ku xebata siyasî û îdarî ya parêzgehê kontrol dike û cîgirê rêvebiran e. Li wir dadgehek dadwerî ya navîn heye ku bi sê serokên dadger ve tê birêve birin, bi arîkariya karmendê dadgehê û du alîkarên sekreter. Li wir garnizonek heye Soctang [Sóc Trăng], bi pargîdaniyek 1 rest Regiment of Sharp Shoot annamite. Li wir du kontrolkerên gumrikê û akincîbûnê hene, di heman demê de nihêrandina distillaries li Baixau. Dibistan (zanîngeha giştî ya zanîngehê) Li bajarokê serekîn ji hêla Profesor ve tê rêvebirin, ku di heman demê de li dibistanên din ên hundurê parêzgehê jî çavdêriyê dike. Hesabker xwedan xezîneyê ye. Parêzgeh di nav 4 navçeyên îdarî de tête dabeş kirin, ku ji hêla wan ve tê rêvebirin Phus [Phủ] an Huyens [Huyện], ku nûnerên parêzgarê parêzgehê ne. 12 kanton û 80 gund hene. Li bajarokê serekî nexweşxaneyek ji xwişkên "de la Providence de Portieux" heye, ku ji hêla parêzgehê ve tê fêrkirin, û du dibistan (Kolejên rêbernameyên giştî), yek ji bo kuran, û ya din jî ji bo keçan, Dibistanên seretayî li piraniya gundan hatine vekirin. Rêxistinên sanayî yên jixwe hene an di derheqê hemû navendên girîng de têne saz kirin. Zêdekirina amûr, amûr û amûrên ji bo hînkirinên giştî û alîkariya tenduristî dê di demek kurt de temam bibe.

GELÎ

     Nifûsa parêzgehê di van 20 salên dawîn de gelek zêde bûye. Mezin ne tenê ji ber zêdebûna jidayikbûnê li ser mirinan, lê di heman demê de, ji ber koçberiya berbiçav jî, sedema pêşkeftina aborî ya welat li pey avakirina kanalan. Di 1894 de nifûsa 57.000 Annamît, 38.000 Kambodî, 10.000 Chineseînî, 60 Ewropî, bi tevahî 105.000 Niştecîh pêk dihat. Di dema niha de hene: 117.000 Annamites, 55.000 Kamboçyan, 11.000 Chineseînî, 2.500 Minh Huong [Minh Hương] û 164 Ewropî, bi tevahî 185.000 niştecî ne. Piraniya Annamites cotkar in. Gelek xwedan zeviyên mezin hene ku xwedan axên gewre yên ku ew dane cotkaran. Inesînî, ku piranî li ser dijîn Soctang [Sóc Trăng], gelek in û dewlemend in. Ew xwedan distilleries, kevirkên dîtî û piraniya xaniyên karsaziyê ne. Piraniya nebatên pezê xwe.

III. Erdnîgariya aborî

    Parêzgeha Soctang [Sóc Trăng] zeviyek xwediyê 238.000 hektar e û her perçeyek wê tête bikar anîn, û hema hema bi tevahî di binê çandiniya orîjînalê de ye. Theandinî digihîje navînî 260.000 ton, ji wan 80.000 ar ji bo vexwarinên herêmî û ji bo çandiniyê digire. Dravê ku tê hinardekirin 180.000 ton e, ji sedî yek dehê ya tevahiya eksportîna Cochin-în. Li wê parêzgehê nêzîkê hezar kolonîyên fransî hene. Ez ji wan derdikevim, MM Gressier û Labaste traktorên berbiçav ên zêdetirî 5.000 hektar bikartînin (li dor 12.500 acres).

AVA

     Du makîneyên dektraktasyonê hene, yên ku ji hêla avdanê ve hatine xebitandin, yek ji wan jî M. Gressier e: Di navenda axa wî de ye ku dikare rojane 150 ton orxê spî bicîh bîne.

BAN TU THƯ
1 / 2020

NOT:
1: Marcel Georges Bernanoise (1884-1952) - Wênesaz, li Valenciennes - herêma bakurê Fransa - ji dayik bû. Kurteya jiyan û kariyerê:
+ 1905-1920: Li Indochina xebitîn û berpirsiyarê mîsyonê parêzgarê Hindûkînayê;
+ 1910: Mamoste li Dibistana Rojhilata Dûr a Fransa;
+ 1913: Xwendina hunerên xwerû û weşandina hejmarek gotarên zanyar;
+ 1920: Ew vegeriya Fransayê û pêşangehên hunerî li Nancy (1928), Paris (1929) organîze kir - nîgarên dîmenên li ser Lorraine, Pyrenees, Paris, Midi, Villefranche-sur-mer, Saint-Tropez, Ytalia, û her weha hin bîranîn ji Rojhilata Dûr;
+ 1922: Belavkirina pirtûkên li ser Hunerên Xemilandî li Tonkin, Indochina;
+ 1925: Li Pêşangeha Colonial li Marsîlya xelatek mezin bi dest xist, û bi mîmarê Pavillon de l'Indochine re hevkariyek kir ku komek tiştên hundurîn çêbike;
+ 1952: Di temenê 68 de dimire û gelek hejmarek wêne û wêne hiştin;
+ 2017: Komxebata xêzkirina wî bi serfirazî ji dûndana wî re hate destpêkirin.

REFERENCES:
◊ Pirtûk “LA COCHINCHINE”- Marcel Bernanoise - Hong Duc [Hồng c] Weşanxane, Hanoi, 2018.
◊  wikipedia.org
Words Gotinên Viyetnamî yên Bold û Italicized li hundurê niqteyên danasînê ne - ku ji hêla Ban Tu Thu ve hatî destnîşankirin.

MORE bibînin:
◊  CHOLON - La Cochinchine - Par 1
◊  CHOLON - La Cochinchine - Par 2
◊  SAIGON - La Cochinchine
◊  GIA DINH - La Cochinchine
◊  BIEN HOA - La Cochinchine
◊  THU DAU MOT - La Cochinchine
◊  YA MIN - La Cochinchine
◊  TAN AN - La Cochinchine
◊  COCHINCHINA

(Serdana 2,313, Serdana 1 îro îro)